Ελλάδα και Ευρώπη: Μετακινήστε τους αιτούντες/ούσες άσυλο σε ασφαλές μέρος
Να Τερματιστεί η Περιοριστική Πολιτική, να oργανωθούν οι μεταφορές τώρα
(Αθήνα, 6 Δεκεμβρίου 2018) – Η ελληνική κυβέρνηση και οι εταίροι της στην Ευρωπαϊκή Ένωση πρέπει επειγόντως να διασφαλίσουν πως όλοι και όλες οι αιτούντες και οι αιτούσες άσυλο που βρίσκονται στα νησιά του Αιγαίου, θα μεταφερθούν σε κατάλληλα διαμορφωμένους χώρους διαμονής στην ηπειρωτική χώρα ή θα μετεγκατασταθούν σε άλλες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, καθώς πλησιάζει ο χειμώνας, σύμφωνα με σημερινή κοινή δήλωση 20 οργανώσεων ανθρώπινων δικαιωμάτων και άλλων οργανώσεων.
Παρά τις πρόσφατες προσπάθειες της ελληνικής κυβέρνησης να μεταφέρει τους αιτούντες/ούσες άσυλο από τα νησιά σε καταλληλότερους χώρους διαμονής στην ηπειρωτική χώρα, μέχρι τις 3 Δεκεμβρίου 2018, πάνω από 12,500 χιλιάδες άνθρωποι διαμένουν ακόμα σε σκηνές και κοντέινερ, ακατάλληλα για τον χειμώνα, σε πέντε χώρους διαμονής προσφύγων, γνωστά και ως hotspots, που επιδοτούνται από την Ευρωπαϊκή Ένωση, στη Λέσβο, τη Σάμο, την Χίο, την Κω και την Λέρο – δηλαδή περίπου τριπλάσιος αριθμός πάνω από την χωρητικότητά τους. Επιπρόσθετα του σοβαρού υπερπληθυσμού, οι αιτούντες και οι αιτούσες άσυλο εξακολουθούν να αντιμετωπίζουν ανθυγιεινές συνθήκες και φυσική βία, συμπεριλαμβανομένης της έμφυλης βίας.
Η έλλειψη βασικών μέτρων προστασίας, αφήνει τις γυναίκες και τα κορίτσια, καθώς και τις λεσβίες, τους ομοφυλόφιλους, τους αμφιφυλόφιλους και τα τρανς άτομα (ΛΟΑΤΚΙ), ιδιαίτερα ευάλωτα σε σεξουαλικές παρενοχλήσεις και επιθέσεις, και υπό τον φόβο να χρησιμοποιήσουν τις εγκαταστάσεις, συμπεριλαμβανομένων της τουαλέτας και του μπάνιου. Η ιατρική περίθαλψη, η συμβουλευτική τραύματος και η ψυχοκοινωνική υποστήριξη – ή ψυχική υγεία – είναι ανεπαρκής, όπως και η παροχή νομικών συμβουλών και η νομική υποστήριξη στα διάφορα στάδια της διαδικασίας αίτησης ασύλου. Η ψυχική υγεία μεταξύ των αιτούντων/ουσών άσυλο έχει επιδεινωθεί λόγω των σκληρών συνθηκών διαμονής και της συναισθηματικής φόρτισης.
Η ανθρωπιστική κρίση στους χώρους διαμονής προσφύγων είναι το αποτέλεσμα της πολιτικής της Ελλάδας, που υποστηρίζεται από την Ευρωπαϊκή Ένωση, του περιορισμού των αιτούντων/ουσών άσυλο στα νησιά του Αιγαίου, μέχρι να εκδικαστούν τα αιτήματα ασύλου τους ή μέχρι να αποφασιστεί ότι εμπίπτουν σε κάποιες από τις «ευάλωτες» κατηγορίες που αναφέρονται στον ελληνικό νόμο. «Οι ευάλωτοι/ες» αιτούντες/ούσες άσυλο εξαιρούνται από τις διαδικασίες στα σύνορα, και τους επιτρέπεται να μετακινηθούν στην ηπειρωτική χώρα. Οι ελληνικές αρχές επιταχύνουν, κατά περιόδους, τις μεταφορές «ευάλωτων» αιτούντων/ουσών άσυλο στην ηπειρωτική χώρα, αλλά από τα τέλη Νοεμβρίου, περίπου 2,200 άνθρωποι που έχουν αναγνωριστεί ως ότι πληρούν τις προϋποθέσεις για μεταφορά, βρίσκονται ακόμα σε αναμονή, επειδή ο πληθυσμός στους χώρους διαμονής στην ηπειρωτική χώρα έχει επίσης ξεπεράσει την χωρητικότητά τους τους τελευταίους μήνες, εν μέσω της συνεχιζόμενης έλλειψης ενός μηχανισμού επιμερισμού της ευθύνης σε όλη την Ευρωπαϊκή Ένωση. Άλλοι/ες παραμένουν στην αφάνεια, λόγω των μακροχρόνιων και αναποτελεσματικών διαδικασιών για την αξιολόγηση της ευαλωτότητας, και βρίσκονται υπό περιορισμό στις φρικτές συνθήκες στα νησιά.
Η περιοριστική πολιτική σχεδιάστηκε και δικαιολογήθηκε ως ένα μέσο υλοποίησης της συμφωνίας ΕΕ–Τουρκίας του Μαρτίου 2016, που προέβλεπε την επιστροφή στην Τουρκία των αιτούντων/ουσών άσυλο που έφταναν στα ελληνικά νησιά διασχίζοντας την θάλασσα, ώστε τα αιτήματα ασύλου τους να εξεταστούν εκεί. Οι οργανώσεις δήλωσαν ότι η πολιτική αυτή επιβάλλει μια αδικαιολόγητη και περιττή ταλαιπωρία στους αιτούντες/ούσες άσυλο, ενώ περιορίζει αδικαιολόγητα το δικαίωμά εξέτασης των υποθέσεών τους κατά περίπτωση – αντί της κρίσης επί της «παραδεκτότητας».
Η επιτάχυνση των επιστροφών, ένα μέτρο που προβλέπεται από την συμφωνία, δεν θα επέλυε την κρίση στα νησιά. Πολλοί/ες από όσους/ες βρίσκονται παγιδευμένοι/ες στα νησιά προστατεύονται από την επιστροφή τους και δεν θα μπορούσαν να σταλούν πίσω στην Τουρκία, σε άλλες τρίτες χώρες ή στις χώρες καταγωγής τους, σύμφωνα με το ευρωπαϊκό δίκαιο.
Η Ελλάδα και άλλες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης πρέπει να διαμοιραστούν την ευθύνη της παροχής ενός επαρκούς επιπέδου ζωής των αιτούντων/ουσών άσυλο, της εγγύησης της διαβίωσής τους καθώς και της προστασίας της φυσικής και ψυχολογικής τους υγείας, μέσω μιας δίκαιης και αποτελεσματικής διαδικασίας άσυλου. Η πρόσφατη δέσμευση μετακίνησης 6.000 αιτούντων/ουσών άσυλο στην ηπειρωτική χώρα, όπου θα τους παρασχεθεί ένα κατάλληλο επίπεδο ζωής, είναι ένα πρώτο βήμα, αν και δεν είναι αυτό που μπορεί να διασφαλίσει, μακροπρόθεσμα, τη βιωσιμότητα.
Η Ελλάδα, με την υποστήριξη των θεσμών και των κρατών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, πρέπει να τερματίσει την απάνθρωπη περιοριστική πολιτική και να διευκολύνει την μεταφορά των αιτούντων/ουσών άσυλο από τα νησιά του Αιγαίου. Χρειάζεται ειδική μέριμνα στις ανάγκες των παιδιών, των γυναικών που έχουν επιβιώσει από βία, των εγκύων γυναικών και των νέων μητέρων, και των ΛΟΑΤΚΙ ατόμων, μεταξύ άλλων ομάδων.
Οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις θα έπρεπε να είναι έτοιμες να επανεγκαταστήσουν άμεσα τους αιτούντες/ούσες άσυλο από την Ελλάδα και να διασφαλίσουν την πρόσβασή τους σε κατάλληλες συνθήκες ζωής, όσο εξετάζονται οι αιτήσεις τους για άσυλο. Η πρόσφατη συμφωνία της Πορτογαλίας να μεταφέρει 100 αιτούντες/ούσες άσυλο, και πιθανά έως 1000 μέσα στο 2019, είναι ένα θετικό βήμα που θα έπρεπε να ακολουθήσουν και άλλες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Οι κυβερνήσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης θα έπρεπε να ακολουθήσουν το παράδειγμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, για την επίτευξη μιας συμφωνίας για ένα πιο λειτουργικό και πιο δίκαιο σύστημα ασύλου μέσα στην Ευρωπαϊκή Ένωση, το οποίο θα υποστηρίζει τα κράτη μέλη, μεταξύ των άλλων μέσω ενός υποχρεωτικού μηχανισμού καταμερισμού · της προστασίας των ανθρώπων που βρίσκονται σε ανάγκη · και της διευκόλυνσης της διαδικασίας οικογενειακής επανένωσης στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
Οι ελληνικές και ευρωπαϊκές αρχές θα έπρεπε να δείξουν γνήσια και ανθρώπινη ηγετική ικανότητα στην αντιμετώπιση των απαράδεκτων συνθηκών για τους ανθρώπους που βρίσκονται παγιδευμένοι στα ελληνικά νησιά. Γυναίκες, άνδρες και παιδιά που αναζητούν προστασία στην Ευρώπη θα έπρεπε να αντιμετωπίζονται με τρόπο που θα βρίσκεται σε συμφωνία με τα δικαιώματά τους, και να μην εξαναγκάζονται να περάσουν έναν ακόμη χειμώνα σε εξαχρειωμένους και επικίνδυνους καταυλισμούς.
Οι Οργανώσεις που υποστηρίζουν την παραπάνω δήλωση:
Διεθνής Αμνηστία
ASB – Arbeiter Samariter Bund
Campfire Innovation
Caritas Hellas
CEAR – Spanish Commission for Refugees
Διοτίμα – Κέντρο Γυναικείων Ερευνών και Μελετών
Churches Commission for Migrants in Europe
Greek Council for Refugees – Ελληνικό Συμβούλιο για τους Πρόσφυγες
Greek Forum of Refugees
Greek Helsinki Monitor
HumanRights360
Human Rights Watch
Jesuit Refugee Service
Legal Centre Lesvos
Γιατροί του Κόσμου – Ελλάδα
Oxfam
PRAKSIS
Refugee Support Aegean
Solidarity Now
Terre des hommes Hellas